Met Kennis Van Zaken

Tag: afbetaling historische schulden

  • Oneerlijke transfers? Antwerpen is Glabbeek niet.

    (deze tekst verscheen op dinsdag 16 januari als opiniestuk in De Tijd)

    (foto: Philip Verhoeven)

    Dat Antwerpen schuldenvrij is, ligt aan verantwoord beleid en niet aan onterechte transfers. Het komt bovendien heel Vlaanderen ten goede, schrijft de Antwerpse schepen Koen Kennis in een repliek op een opiniestuk van de Glabbeekse burgemeester Peter Reekmans.

    Antwerpen steelt zuurverdiende centjes van brave Vlamingen in plattelandsgemeenten. Dat is samengevat wat de Glabbeekse burgemeester Peter Reekmans onlangs in een opiniestuk in De Tijd schreef. Hoe hij daarbij op meer dan 2 miljard euro uitkomt, is mij een raadsel.

    Ik voelde me als Antwerpse schepen van Financiën enigszins gecharmeerd. Het beeld dat ik met een vingerknip uit het hele land geldzakken kan laten aanslepen, dicht mij een aanzienlijke invloed toe. Gelukkig leven we in een democratie waarin dat fantasie zal blijven. Graag leg ik de ware toedracht uit.

    • De auteur
      Koen Kennis is schepen van Financiën in Antwerpen.
    • De kwestie
      De Glabbeekse burgemeester Peter Reekmans ‘pikt het niet meer dat zoveel subsidies naar Antwerpen vloeien’. Dat gaat ten koste van andere Vlaamse gemeenten, stelt hij.
    • De conclusie
      Door zijn centrumfunctie kan Antwerpen niet vergeleken worden met gemeenten als Glabbeek. Dat de stad schuldenvrij is, ligt aan verantwoord beleid en komt heel Vlaanderen ten goede.

    Steden en kleinere gemeenten vergelijken zich zoals appelen met citroenen. Niet. In de eerste plaats omdat steden een centrumfunctie hebben, nota bene voor de inwoners van die kleinere gemeenten. Die inwoners ontvangen we in onze cultuurhuizen en op onze bruisende evenementen. We verzorgen hen in onze ziekenhuizen – liefst 47 procent van de patiënten van ZNA woont niet in Antwerpen zelf. We onderwijzen hun kinderen. En we zijn de logistieke draaischijf en de motor van de Vlaamse welvaart. Als gesproken wordt over het ‘Antwerpse mobiliteitsprobleem’ dat met de Oosterweelwerken moet verdwijnen, bedoelt men eigenlijk het ‘Vlaamse mobiliteitsprobleem’.

    Bovendien trekt een stad ook veel inwoners aan die het sociaal-economisch moeilijker hebben. Kleine gemeenten zijn vaak rijke gemeenten. De best betaalde havenmedewerkers wonen meestal niet in Antwerpen zelf. Maar in de Scheldestad wonen wel 22.000 asielzoekers en erkende vluchtelingen. Dat is vier keer meer dan er Glabbekenaren zijn. Het zijn er in verhouding ook dubbel zoveel als in Gent. Al die mensen moeten geïntegreerd geraken, naar werk geleid worden, een dak boven hun hoofd krijgen, school lopen en ga zo maar door.

    Antwerpen kun je dus niet vergelijken met Glabbeek. Dan rest de vraag: krijgt Antwerpen te veel geld, zoals Reekmans ten overvloede beweert? Het antwoord is duidelijk: nee.

    Schuldgraad

    De verdeelsleutel van het Gemeentefonds werd vastgelegd in 2002. Je kunt dus bezwaarlijk zeggen dat de Antwerpse burgemeester of ikzelf extra uit die pot hebben gegrabbeld om onze rekeningen te doen kloppen. De Antwerpse begroting is op orde dankzij volgehouden saneringsinspanningen over meerdere legislaturen heen. De laatste twee bestuursperiodes hebben we die inspanningen versneld. Onze historische schulden zijn nu afbetaald en de Vlaamse curatele die van in 1990 was opgelegd, werd enkele jaren geleden al opgeheven.

    Dat die schulden zijn afbetaald omdat Antwerpen te goed bedeeld is, is een absurde suggestie. Hoe verklaart je anders dat Gent, een stad die per inwoner zelfs iets meer uit dat Gemeentefonds krijgt  – 1.477  tegenover 1.472 euro voor een Antwerpenaar – een schuld heeft die vele malen hoger is? Nochtans is een gemiddelde Gentenaar zelfs rijker dan een doorsnee-Belg, terwijl de Antwerpse welvaartsindex ver onder het nationale gemiddelde zit.

    De Antwerpse schuldgraad bedraagt ondertussen 20 procent tegenover de inkomsten. In Gent is dat 82 procent. Een Gentenaar torst gemiddeld 3.577 euro schuld, voor een Antwerpenaar is dat gedaald tot 760 euro (eind 2022). Allemaal met dezelfde middelen uit het Gemeentefonds. Het moet zijn dat de Antwerpse boekhouding in een ketel met toverdrank is gevallen. Of het moet zijn dat Antwerpen gewoon goed en zuinig bestuurd wordt.

    Pensioenkosten

    Reekmans verwijst ook naar de responsabiliseringsbijdrage (een extra bijdrage voor het pensioen van een ambtenaar, red.) waarin Vlaanderen voor de helft tussenkomt. Antwerpen krijgt inderdaad een flink aandeel daarvan. Maar dat is geen wonderbonus: dat bedrag staat in verhouding tot werkelijke pensioenkosten. Bijvoorbeeld voor het personeel van de ziekenhuizen waar patiënten van ver buiten de stad verzorgd werden.

    Ook de Vlaamse tussenkomst voor de fusie met Borsbeek is geen jackpot. Pro rata krijgt Antwerpen met 92 euro per inwoner veel minder steun dan pakweg Beveren-Zwijndrecht-Kruibeke, dat 500 euro per inwoner krijgt. Antwerpen heeft bovendien, in tegenstelling tot alle andere Vlaamse gemeenten, nooit kunnen profiteren van de nationale schuldovername voor fusiegemeenten die in 1977 werd verleend. Toen Antwerpen in 1983 fuseerde met de huidige districten, was er door de oliecrisis geen geld meer voor zo’n schuldovername.

    Het is ietwat ironisch dat nu onze stad de rekeningen in de zwarte cijfers heeft geschreven, anderen daar verontwaardigd over zijn. Ik begrijp dat ons gezonde financieel beleid en ons verantwoordelijke beheer afgunst opwekken. Maar heel Vlaanderen heeft baat bij een sterk Antwerpen. Onze stad is de motor van de Vlaamse welvaart, de locomotief die onze economie in gang houdt. Daar wordt elke Vlaming beter van.

     

  • Stad Antwerpen betaalt laatste euro historische schulden af

    (toespraak bij afbetaling laatste euro historische schuld van de stad Antwerpen aan Belfius – persbericht zie onderaan)


    Dames en heren, beste medewerkers van de pers,

    Ook van mijn kant welkom hier op het Schoon Verdiep, een gepast decor voor wat we hier vandaag gaan doen.

    Noem dit gerust een historisch moment.  We betalen vandaag immers de laatste euro van de historische schulden van de stad Antwerpen af.

    Dit is een moment dat de burgemeester en ikzelf willen delen met alle Antwerpenaren, en om die reden hebben we u vandaag uitgenodigd.

    De historiek van de Antwerpse schuldenberg gaat enkele decennia terug.

    Vroeger was het de normaalste zaak van de wereld dat openbare besturen leningen aangingen, niet enkel om te investeren maar ook om lopende kosten te dekken.

    Als een gezin dat doet, komt het eerder vroeg dan laat in de problemen.

    De stadsfinanciën stonden er al niet goed voor toen het in 1983 fuseerde met wat nu de districten zijn. Anders dan andere steden kreeg Antwerpen geen schuldovername van de toenmalige overheid.

    De stad keek op 1 januari 1983 aan tegen een schuld van de openbare leningen van 42,3 miljard Belgische frank, ofwel 1,048 miljard euro.

    We waren virtueel failliet.

    Eind 1988 stonden we zelfs 1,678 miljard euro in het krijt.

    Ik moet er niet aan denken wat dat bedrag zou zijn als we dat vandaag zouden indexeren.
    U kent het vervolg.

    In 1990 werden we onder Vlaamse curatele geplaatst. De fiere stad Antwerpen kon haar eigen broek niet ophouden, meer zelfs: kon zelf niet langer bepalen hoe strak de broeksriem werd aangetrokken.

    Dat duurde tot 2018, toen de burgemeester en ik het einde van de curatele konden bekend maken. Dat deden we samen met toenmalig minister voor binnenlands bestuur Liesbeth Homans.

    Dames en heren,

    Dit is een inspanning van velen, en van vele jaren, van een intensief saneringstraject. Ik heb het over stadsbesturen die ons vooraf gingen.

    Ik zou namen kunnen noemen met het risico mensen te vergeten, dus dat doe ik liever niet. Sommige daarvan zijn hier aanwezig. Ook hen dank ik.

    De belastingcenten van de Antwerpenaar zijn iets waar we zorgvuldig mee moeten omspringen.
    ‘We zijn proper op ons eigen’ geweest. We hebben kritisch naar onszelf gekeken, naar onze eigen organisatie, om de Antwerpenaar zo goed en efficiënt mogelijk van dienst te kunnen zijn.

    De vrijgevige , spilzuchtige stad werd de investerende stad, de stad die zorg draagt voor de toekomstige generaties.

    Vandaag denk ik dat we mogen zeggen dat die operatie geslaagd is.
    Onze betrachting is:  een welvarend Antwerpen voor welvarende Antwerpenaren. Niemand hoeft daarbij achter te blijven.

    En dan denk ik dat het nu is om finaal die laatste euro schuld over te maken aan ‘onze’ relatiebeheerder bij Belfius, Philip Van Nieuwenhove.

    —

    PERSBERICHT

    Stad Antwerpen betaalde een laatste schijf aan Belfius en werkt daarmee de schuldenberg, die het decennialang meedroeg, volledig weg. Burgemeester Bart De Wever en schepen voor financiën Koen Kennis maakten vandaag op het stadhuis de symbolische laatste euro van de Antwerpse historische schuld over aan de heer Philip Van Nieuwenhove, relatiebeheerder bij Belfius.

    In het begin van de jaren ‘80 verkeerde stad Antwerpen in financiële moeilijkheden en stond haar kredietwaardigheid op een historisch laagtepunt.

    In 2014 bedroeg de uitstaande schuld op de stedelijke saneringsleningen nog 773,1 miljoen euro. Sindsdien werd er in de respectievelijke bestuursakkoorden telkens de nodige aandacht besteed aan de schuldafbouw. Dankzij het stelselmatig afbouwen van de schulden en een gezond financieel beleid betaalt stad Antwerpen nu de laatste schijf en lost daarmee alle historische schulden af.

    Schepen voor financiën Koen Kennis: “De spectaculaire schuldafbouw van de laatste decennia kon enkel dankzij volgehouden budgettaire inspanningen en een gewijzigd mantra. Leningen kunnen enkel aangegaan worden wanneer de financiële draagkracht dit toelaat en ter financiering van investeringen. Het is dan wel winter en we dromen misschien eens van een witte Kerst, een sneeuwbaleffect moeten we vermijden als we onze financiën gezond willen houden. We plukken nu de vruchten van goed bestuur. Sinds 2014 tot nu hebben we voor een bedrag van 2,5 miljard euro geïnvesteerd, we zijn bevrijd van historische schulden, en vanaf 2024 kunnen we de Antwerpenaar belonen met een belastingverlaging.”

    Burgemeester Bart De Wever: “Antwerpen heeft zijn rekeningen op orde. De tijd dat de Antwerpenaren in de woorden van de betreurde journalist Roger Van Houtte een “bedelend knechtjesvolk” waren, is voorbij. Na het goede rentmeesterschap van de afgelopen jaren wordt de Antwerpenaar nu ook beloond. De historische schulden zijn definitief verleden tijd. We zadelen onze kinderen niet meer op met schulden die onze lopende uitgaven moeten dekken. Dat geeft ruimte om te investeren in de toekomst, en om de Antwerpenaar mee te laten genieten van dat zorgvuldige beleid.”

    Historiek

    Het was in de moeilijke financiële context van de jaren ’80, toen de stad al in financiële moeilijkheden verkeerde, dat Antwerpen in 1983 fuseerde met wat nu de districten zijn. Dat deed ze zonder een schuldovername, wat bij andere fusies in die periode wel gebruikelijk was. De stad keek op 1 januari 1983 aan tegen een schuld van de openbare leningen van 42,3 miljard Belgische frank, ofwel 1,048 miljard euro. Antwerpen was de enige grote gemeente van de fusiegolf van 1977 – 1983 die geen schuldovername kreeg. Eind 1988 liepen de Antwerpse schulden op tot 1,678 miljard euro.

    In de jaren ‘80 werd zowel een Nationaal als een Vlaams Fonds opgericht ter herstel van de gemeentefinanciën. Lagere rentevoeten, gedeeltelijke kwijtscheldingen en gedeeltelijke vervroegde afbetalingen verbeterden de kredietwaardigheid van de stad. Hierdoor werd met een waarborg van het Vlaams Gewest een consolidatie van de leningen bij het toenmalige Gemeentekrediet van België mogelijk. Die waarborg hield een verlaging van de rentevoet in, maar impliceerde ook een bijzonder toezicht. De stad werd in oktober 1990 door toenmalig minister Luc Van den Bossche onder curatele geplaatst. Dat bijzonder toezicht werd in juli 2018 door minister Liesbeth Homans beëindigd, na een intensief saneringstraject.

    De historische schuld bestaat echter nog uit een tweede component. Om de oprichting van Ziekenhuis Netwerk Antwerpen (ZNA) mogelijk te maken, moesten in 2003 de historisch opgebouwde thesaurietekorten van 300 miljoen euro van de voormalige OCMW-ziekenhuizen aangezuiverd worden. De stad heeft die tekorten overgenomen door een financiering van 300 miljoen euro bij de bank. De afbetaling hiervan kon pas starten in 2019, nadat het andere deel van de historische schulden was afgelost.

    Het waren burgemeester De Wever en schepen Kennis die de laatste euro van die afbetaling tijdens een persmoment overmaakten aan de vertegenwoordiger van Belfius.